Odkrycie właściwości penicyliny przez Alexandra Fleminga było ogromnym przełomem w historii medycyny. Nie bez powodu – ludzkość otrzymała w ten sposób skuteczny lek przeciwko bakteriom. Jak jednak faktycznie działają antybiotyki? Czy ich stosowanie wiąże się ze skutkami ubocznymi, a jeśli tak, to jak możemy sobie z nim poradzić?
Czym są antybiotyki?
Określenie “antybiotyki” wywodzi się z greki i oznacza substancje działające “przeciw życiu”. W praktyce są to naturalne, wtórne produkty metabolizmu mikroorganizmów. W przypadku wspomnianej penicyliny Fleming zauważył, iż obecność pleśni Penicillium chrysogenum powstrzymuje wzrost kultur bakterii z rodzaju Staphylococcus. Co istotne, antybiotyki wykazują działania antagonistyczne względem bakterii, nie stosuje się ich więc w wypadku zakażeń wirusowych czy grzybicznych.
Jak działają antybiotyki?
Najogólniej ujmując, antybiotyki są lekami stosowanymi w leczeniu infekcji wywołanych przez bakterie i działają poprzez zabijanie lub hamowanie ich wzrostu. Sposób, w jaki działają, może się różnić w zależności od rodzaju antybiotyku i mechanizmu działania:
- Hamowanie syntezy ściany komórkowej. Niektóre antybiotyki, takie jak wspomniana penicylina i cefalosporyny, hamują syntezę ściany komórkowej bakterii. Ściana komórkowa stanowi ważny składnik budulca bakterii, więc jej zakłócenie prowadzi do osłabienia i rozpadu komórki bakteryjnej.
- Hamowanie syntezy białek. Inne antybiotyki, takie jak tetracykliny i aminoglikozydy, wpływają na proces syntezy białek w komórce bakteryjnej. Bez prawidłowo funkcjonujących białek, bakteria nie jest w stanie rosnąć ani się namnażać.
- Zabijanie DNA. Niektóre antybiotyki, jak chinolony, łączą się z DNA bakteryjnym, co prowadzi do jego uszkodzenia i uniemożliwia prawidłowe replikowanie się bakterii.
- Zakłócanie metabolizmu. Pewne antybiotyki wpływają na procesy metaboliczne wewnątrz komórki bakteryjnej, co prowadzi do jej uszkodzenia i śmierci. Przykładem jest sulfonamidy, które blokują syntezę kwasów nukleinowych, niezbędnych do wzrostu bakterii.
- Zabijanie przez tworzenie wolnych rodników. Niektóre antybiotyki, takie jak metronidazol, tworzą wewnątrz komórki bakteryjnej wolne rodniki, które prowadzą do uszkodzenia DNA i innych składników komórki, co w efekcie prowadzi do jej śmierci.
Skutki uboczne stosowania antybiotyków
Jednym z negatywnych efektów stosowania antybiotyków jest sytuacja, w której bakterie mogą stać się odporne na te leki, co prowadzi do tzw. oporności antybiotykowej. Dlatego istotne jest stosowanie antybiotyków zgodnie z zaleceniami lekarza oraz unikanie nadmiernego i nieuzasadnionego używania tych leków, aby zachować ich skuteczność.
Ponadto eliminowanie bakterii chorobotwórczych wiąże się z negatywnym wpływem na układ pokarmowy. Antybiotyki mogą powodować jego wyjałowienie, czego skutkiem jest tak zwana biegunka poantybiotykowa. Występuje ona, gdyż w układzie pokarmowym dochodzi do dysbiozy – miejsce po bakteriach probiotycznych, które m.in. wspierają proces trawienia i prawidłowego wchłaniania składników pokarmowych, zajmują drobnoustroje chorobotwórcze. Biegunka może wystąpić zarówno u dzieci, jak i dorosłych. W wypadku dzieci dodatkowym zagrożeniem jest odwodnienie wskutek biegunki. To ryzyko rośnie, gdy stosuje się antybiotyk działający na kilka różnych rodzajów bakterii. Zasadne wówczas staje się sięgnięcie po preparat, który pomoże uzupełnić braki w mikroflorze jelitowej.
trilac®
W przypadku leku OTC (czyli wydawanego bez recepty) trilac® mówimy o 3 szczepach bakterii kwasu mlekowego przebadanych pod kątem skuteczności. Jedna kapsułka zawiera 1,6×10⁹ CFU bakterii kwasu mlekowego:
- Lactobacillus acidophilus (La-5),
- Lactobacillus delbrueckii subsp. bulgaricus (Lb-Y27),
- Bifidobacterium lactis (Bb-12).
Wymienione wyżej bakterie probiotyczne mają zdolność adhezji (przylegania do nabłonka układu pokarmowego) oraz wykazują działania antagonistyczne i konkurencyjne względem drobnoustrojów patogennych. Lek OTC trilac® zaleca się spożywać 1-2 kapsułki doustnie 3 razy na dobę przez 2 tygodnie do miesiąca. Potem dawkowanie może być zmniejszone do 2 kapsułek na dobę. Kapsułki najlepiej spożywać z dużą ilością płynu podczas posiłku lub godzinę przed posiłkiem.
Dotyczy leku trilac®
trilac® • Kapsułki, 20 sztuk • Produkt leczniczy • Substancja czynna: 1 kapsułka zawiera 1,6×10⁹ CFU bakterii kwasu mlekowego Lactobacillus acidophilus (La-5) 37,5%, Lactobacillus delbrueckii subsp. bulgaricus (Lb-Y27) 25%, Bifidobacterium lactis (Bb-12) 37,5% • Dawkowanie: 1-2 kapsułki doustnie 3 razy na dobę przez 2 tygodnie do miesiąca, potem dawkowanie może być zmniejszone do 2 kapsułek na dobę, najlepiej spożywać z dużą ilością płynu podczas posiłku lub godzinę przed posiłkiem • Wskazania: poantybiotykowe zapalenie jelit ze szczególnym uwzględnieniem leczenia wspomagającego rzekomobłoniastego zapalenia okrężnicy, głównie przy nawracającym rzekomobłoniastym zapaleniu okrężnicy, zapobieganie biegunce podróżnych, leczenie wspomagające po antybiotykoterapii • Przeciwwskazania: nie należy stosować leku trilac®, jeśli: występuje nadwrażliwość (uczulenie) na substancje czynne lub na którąkolwiek substancję pomocniczą, występuje nadwrażliwość (uczulenie) na białko mleka krowiego • Podmiot odpowiedzialny: Zakład Farmaceutyczny AMARA Sp. z o.o., ul. Stacyjna 5, 30-851 Kraków
To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania. Nie przekraczaj maksymalnej dawki leku. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.
Numer medyczny: TRI17103
Bibliografia:
- Wojciech Cichy W., Gałęcka M., Szachta P. Probiotyki jako alternatywne rozwiązanie i wsparcie terapii tradycyjnych, “Zakażenia” 6/2010
- Szajewska H. Praktyczne zastosowanie probiotyków, “Gastroenterologia Kliniczna” 2014, tom 6, nr 1, 16–23.
