Pojęcia „mikrobiom,” „mikrobiota,” i „mikroflora” są często używane w kontekście mikroorganizmów, które są obecne w ludzkim ciele. Każde z nich ma jednak trochę inne znaczenie. Jakie? To wyjaśniamy w poniższym tekście.
Mikroorganizmy jako istotny element ludzkiego życia
Choć stereotypowo bakterie i inne mikroorganizmy mogą kojarzyć się z chorobami i zakażeniami, to ich obecność w organizmie człowieka (a także np. na skórze) jest niezwykle korzystna. Już w 1880 roku za sprawą Theodora Eschericha po raz pierwszy wykazano, iż drobnoustroje są fizjologicznym elementem ludzkiego organizmu. Badania austriackiego pediatry polegały wówczas na zaobserwowaniu pozytywnego wpływu bakterii Escherichia coli na mikroflorę jelitową dzieci zdrowych oraz dotkniętych biegunkami. Biorąc pod uwagę, jak wiele mikroorganizmów jest obecnych w ludzkim ciele, nauka wciąż wyjaśnia poszczególne zależności. Wiedza na ten temat jest stosunkowo niewielka pomimo tego, jak wielką rolę mikroorganizmy odgrywają w kontekście homeostazy organizmu człowieka.
Czym jest mikrobiota?
Mikrobiota to zbiorowisko mikroorganizmów, takich jak bakterie, wirusy, grzyby i inne drobnoustroje, które zamieszkują określone środowisko lub obszar ciała. Termin ten jest używany do opisania różnorodnych populacji mikroorganizmów obecnych w danym środowisku, takim jak mikrobiota skóry, mikrobiota jelitowa czy mikrobiota gleby. Co ważne, każdy z odcinków układu pokarmowego charakteryzuje się innym składem ilościowym i jakościowym w przypadku bakterii, grzybów i archeonów (drobnych jednokomórkowców). W zależności od miejsca liczba mikroorganizmów może wahać się od 10 do 10⁸ CFU (colony forming unit, czyli jednostek tworzących kolonię) na gram treści.
Najliczniejszą i najbardziej aktywną mikrobiotą jest ta znajdująca się w jelicie grubym. Znajdziemy w nich bakterie o łącznej masie dochodzącej do 2 kilogramów, a łączna ich liczba gatunków sięga 800–900 bakterii i archeonów. Przykładem mikroorganizmów, które zalicza się do mikrobioty jelita grubego są bakterie beztlenowe, bakterie tlenowe i drobne ilości grzybów.
Jak rozumieć pojęcie mikrobiom?
Termin “mikrobiom” po raz pierwszy został użyty przez laureata nagrody Nobla Joshua Lederbera. Badacz ten zasugerował, aby stosować go do określenia zbiorowego genomu wszystkich drobnoustrojów komensalnych (czyli takich, które korzystają z zasobów innego organizmu, ale nie wpływają na jego funkcjonowanie), symbiotycznych i chorobotwórczych bytujących w ludzkim organizmie.
Mówiąc o mikrobiomie, najczęściej odnosimy się do mikroorganizmów żyjących wewnątrz organizmu ludzkiego, a zwłaszcza w przewodzie pokarmowym. Mikrobiom ludzki składa się głównie z bakterii, ale także innych mikroorganizmów. Jest to ważny element układu odpornościowego, trawiennego i metabolicznego człowieka. Jest jednocześnie złożony i różnorodny, a jego skład może różnić się między osobami. Prawidłowy mikrobiom może wpływać na zdrowie organizmu na wiele sposobów, w tym w ramach wspomagania trawienia i regulacji metabolizmu, a także w ramach wspomagania układu odpornościowego czy w produkcji składników odżywczych. Co jednak istotne z technicznego punktu widzenia, pojęcie mikrobiom jest bardziej związane z analizą genetyczną i strukturą genetyczną mikroorganizmów w danym środowisku lub organizmie.
Mikroflora – co to jest?
Termin „mikroflora” jest często używany zamiennie z „mikrobiotą” lub „mikrobiomem,” choć nie jest już tak często stosowany. Mikroflora była wcześniej używana do opisania mikroorganizmów zamieszkujących organizm lub środowisko, ale obecnie przyjmuje się, że mikrobiota i mikrobiom są bardziej precyzyjnymi i aktualnymi terminami.
Bibliografia:
- Malinowska M., Tokarz-Deptuła B., Deptuła W., Mikrobiom człowieka, “Postępy Mikrobiologii” 2017, 56, 1, 33–42.
- Gałęcka M. Basińska A. M., Bartnicka A., Znaczenie mikrobioty jelitowej w kształtowaniu zdrowia człowieka — implikacje w praktyce lekarza rodzinnego, “Forum Medycyny Rodzinnej” 2018, tom 12, nr 2, 50–59.
